یکی از مشکلات بزرگی که انسان امروز با رو به روست آلودگی هواست‌. مسئله‌ای که با رشد صنعت و اختراعات پیشرفته و پیچیده انسان روز به روز جدی‌تر شده است. مشکلی که باعث اختلال در کیفیت زندگی جانداران و محیط شده و آسیب‌های زیادی را به آنها وارد می‌کند و کره‌ی زمین را به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. اما سوالات مختلفی درباره آلودگی هوا وجود دارد. مثل اینکه:

• این آلودگی‌ها چه دلایلی دارند؟
• آلاینده‌هایی که بیشتر ما را در معرض خطر قرار می‌دهند کدامند؟‌
• آیا دلیل به وجود آمدن همه‌ی این آلاینده‌ها انسان است؟ آلاینده‌های طبیعی از این شرایط چقدر سهم دارند؟
• منبعشان چیست و آیا به صورت کلی راهکارهایی برای جلوگیری از نشر این آلاینده‌ها یا کاهش میزانشان وجود دارد؟

در ادامه‌‌ی‌ این مقاله، نگاهی به تاثیرات، دلایل و راهکارهای مقابله‌ با این موضوع می‌پردازیم‌. با ما همراه باشید‌. برای جواب به این سوال در اینجا چندین مورد مهم و قابل توجه که ضربات اساسی به محیط زندگی انسان‌ها و جانداران می‌زنند‌ را مرور می‌کنیم‌. گرمایش جهانی، معضلی نهان احتمالا گرم شدن جهانی هوای کره زمین یکی از نگران‌کننده‌ترین‌ اثرات مخرب برای دانشمندان و متخصصان محیط‌زیست است. گرمایش جهانی نتیجه‌ی مستقیم اثر گازهای گلخانه‌ای است که با انتشار بالای CO۲ و متان تولید می‌شود. بیشتر این تشعشعات نتیجه‌ی‌  فعالیت‌های‌ صنعتی هستند. البته رفع این مشکل با انجام مسئولیت اجتماعی و اقدام شرکت‌ها و کارخانه‌ها قابل جبران است‌.

تغییرات آب و هوایی، قاتل خاموش

    تغییرات آب و هوا یکی دیگر از پیامدهای گرم شدن جهانی هوای کره زمین است. وقتی دمای زمین بیشتر می‌شود، یک اختلال در چرخه‌های معمولی آب و هوایی وجود دارد و تغییرات این چرخه‌ها را خیلی سریع‌تر‌ می‌کند‌. با توجه به تغییر آب و هوا، یخ قطب‌ها در حال ذوب شدن است و این باعث جاری شدن سیل و بالا رفتن سطح دریا می‌شود.

باران‌های‌ اسیدی، دشمن سطوح

گازهای تولیدی صنایع، کارخانه‌های برق، دیگ‌های بخار، گرمایش و حمل و نقل بسیار سمی هستند. در این میان گوگرد و نیتروژن این گازها در جو منتشر می‌شوند. در ادامه وقتی که این مواد در اتمسفر جمع می‌شوند و با آب واکنش می‌دهند، محلول‌های رقیق از نیتریک و سولفوریک اسید تشکیل می‌شود. سپس زمانی که این مواد به باران تبدیل ‌شوند، هم محیط و هم سطوح آسیب می‌بینند.

دود و مه غلیظ، مرگ خاموش زمین

اثر دود و غبار یا اثر کلاهکی وقتی اتفاق می‌افتد که نوعی مه تاریک بر روی شهرها و زمینه‌ها متمرکز شود. این مه بار بزرگی‌ از آلاینده‌هاست و دو نوع دارد: مه گوگرد و مه فتوشیمیایی که برای سلامتی ما بسیار خطرناک هستند.

تخریب زمین، آسیب جدی زیستگاه ما

باران اسیدی، تغییر آب و هوا و دود و مه غلیظ همه به سطح زمین آسیب می‌رسانند. آب و گاز آلوده به درون خاک نفوذ می‌کنند و ترکیب خاک را تغییر می‌دهند. این اتفاق به طور مستقیم روی کشاورزی، تغییر چرخه‌های محصول و ترکیب غذایی که همه‌ی ما می‌خوریم، تاثیر می‌گذارد.

انقراض گونه‌های‌ جانوری، نفس‌های به شماره افتاده

  توده‌های یخی قطب آب می‌شوند و سطح دریا بالا می‌رود. در نتیجه زندگی حیواناتی که به اقیانوس‌ها و رودخانه‌ها وابسته است، تهدید می‌شوند. علاوه بر آن جریان‌های اقیانوسی، تغییر دمای اقیانوس و چرخه‌های مهاجرت تغییر می‌کنند و خیلی از حیوانات مجبور به پیدا کردن غذا در محیط‌های ناشناخته هستند. جنگل‌زدایی و کیفیت خاک ضعیف هم به معنی ناپدید شدن زیستگاه‌های طبیعی و عدم تعادل در رفتار بسیاری از گونه‌های وحشی است‌.

 

تخریب مصالح ساختمانی، اقتصاد علیه اقتصاد

آلاینده‌های هوا نیز تغییر کرده و قانون اساسی مواد ساختمانی را تغییر می‌دهند، بنابراین بسیاری از ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها تضعیف، فرسایش یا تخریب شده‌اند و در طول زمان با سرعت زیادی در حال از بین رفتن هستند‌. این یعنی عده‌ای‌ برای پول آلاینده تولید می‌کنند‌ و عده‌ای‌ سرمایه‌شان‌ با این آلاینده‌ها‌ ویران می‌شود‌.   شاید بهتر باشد نگاهی به سبک زندگی خودمان بیندازیم و در انجام بعضی رفتارها ، تجدید نظر کنیم‌.

استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی

همه ما باید سعی کنیم که بیشتر از وسایل حمل و نقل عمومی برای کاهش آلودگی کمک بگیریم. توصیه‌ای که بارها و بارها شنیدیم و شاید چندان آن را جدی نمی‌گیریم. اما می‌شود با کارهای کوچک‌تری هم شروع کرد. برای مثال اگر شما و همکارانتان در یک محل زندگی می‌کنید و زمان رفت و آمد یکسانی دارید، می‌توانید با اتومبیل یک نفر این مسیر را طی کنید و در مصرف انرژی و پول صرفه‌جویی‌ کنید‌.

انجام کارها با روش‌های‌ متفاوت

دودکش‌ها و لوله­‌های بخاری را باید همیشه بررسی و تمیز کرده و هرگونه زنگ‌زدگی، پوسیدگی و ترک‌خوردگی در آن‌ها را تعمیر کنید. همچنین هیچ‌وقت از بخاری بدون دودکش و کلاهک برای گرم کردن فضای خانه استفاده نکنید‌. سعی کنید حیاط یا بالکنتان باغچه یا فضای سبزی حتی کوچک داشته باشد و از آتش زدن زباله‌ها و برگ‌های خشک و یا مواد دیگر در حیاط خود اجتناب کنید و در فضای باز آتش روشن کنید. اگر امکانش را دارید از کود گیاهی در باغچه استفاده کنید و حیاط یا پارکینگ را با استفاده از محصولات تمیز کننده که دوست‌دار محیط‌زیست هستند، تمیز کنید‌.

ذخیره‌ی‌ انرژی

زمانی که می‌خواهید بیرون بروید، مصرف‌کننده‌های‌ انرژی مثل لامپها را خاموش کنید. تعداد زیادی از سوخت‌های فسیلی برای تولید برق سوزانده می‌شوند. شما می‌توانید با کاهش تعداد سوخت‌های فسیلی که باید سوزانده شوند، محیط‌زیست را از تجزیه نجات دهید.

درک مفهوم کاهش مصرف‌گرایی، استفاده مجدد و بازیافت

وسایل غیرکاربردی را دور نیندازید‌. به جای آن، از آن‌ها برای اهداف دیگری استفاده کنید. برای مثال، شما می‌توانید از شیشه‌های قدیمی برای ذخیره‌ی غلات استفاده کنید. یا از کاغذهای باطله برای تمیز کردن شیشه‌ها و سطوح استفاده کنید. آلودگی هوا فقط ویرانی محیط زیست را به همراه ندارد. انسان و محیط زیست کاملا به هم وابسته‌اند‌ و کوچکترین ضرری به زیستگاه ما، یعنی در خطر بودن زندگی انسان‌. در ادامه ببینیم که این آلاینده‌ها کدامند و چه تاثیری روی عملکرد ذهنی و فیزیکی ما دارند.

 تاثیرات آنی

تاثیرات آنی آلودگی هوا بخشی از این اتفاق ناخوشایند هستند‌. مشکلاتی مثل سوزش چشم‌ها، سرفه و مشکلات تنفسی حاد که خیلی شایع و عمومی هستند‌.

خطر مرگ و بیماریهای قلبی

حدود ۹۲ درصد از جمعیت جهان در مناطق  خطرناک با آلودگی هوای‌ زیاد زندگی می‌کنند و حتی در مناطق با آلودگی هوای غیر محسوس هم، خطر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی وجود دارد‌. آلاینده‌ها می‌توانند با سخت کردن شریان‌ها و افزایش خطر حمله قلبی و سکته، سلامت قلبی و عروقی را تحت‌تاثیر قرار دهند. این معضل تقریبا به اندازه تنباکو کشنده است. طبق گفته healthdata، در سال ۲۰۱۶، این مشکل با مرگ ۶.۱ میلیون نفر در ارتباط بود‌.

آسیب به کودک در در دوران بارداری

آلودگی هوا آنقدر جدی است که ممکن است حتی قبل از کشیدن اولین نفس در هوای آلوده، به شما آسیب برساند.  قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای‌ زیاد در دوران بارداری با سقط‌جنین و همچنین تولد زودرس، اختلال طیفی اوتیسم و آسم در کودکان ارتباط دارد.

عدم رشد مغز و ذات‌‌الریه در کودکان

آلودگی هوا ممکن است به رشد مغز کودکان آسیب بزند و ذات‌الریه، که سالانه تقریبا ۱ میلیون کودک زیر ۵ سال را می‌کشد، مرتبط با آلودگی هوا است. کودکانی که در معرض آلاینده‌ها نفس می‌کشند، در خطر بیشتری برای جذب عفونت‌های تنفسی کوتاه‌مدت و آسیب ریه قرار دارند.

بیماری‌های خطرناک روانی و سرطان

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آلودگی هوا ممکن است با بیماری‌های روانی و بیماری‌های مزمن مغز مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و شیزوفرنی مرتبط باشد. همچنین آلاینده‌ها می‌توانند به طور مستقیم روی ریه‌ها و دیگر اندام‌های که دستگاه تنفسی اثر گذاشته و در نتیجه احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهند.

مشکلات پوستی

خیلی از آلاینده‌های شیمیایی به طور مستقیم بر روی پوست افراد تاثیر می‌گذارند. و می‌توان ادعا کرد که یکی از بدترین آسیب‌های آلودگی هوا، سرطان پوست است. راهکارهای مقابله با آلاینده‌ها در بلند مدت مشخص است. تلاش برای کم کردن آسیب‌های محیط‌زیستی که هم تلاش دولت‌‌ها و هم هر یک از ما به عنوان عضوی از جامعه را می‌طلبد. همه ما برای رسیدن به سبک زندگی که باعث تخریب خانه‌مان زمین نشود، باید دست در دست هم بجنگیم. اما در کوتاه مدت، برای کم کردن اثرات آلودگی هوا چه اقدامی می‌توان انجام داد؟ در ادامه به بررسی راهکارهای مقابله با اثرات آلاینده‌ها در کوتاه مدت می‌پردازیم:

از دستگاه تصفیه هوا استفاده کنید

ما بیش از نود درصد روز را در محیط‌های بسته مانند خانه یا محل کار سپری می‌کنیم. در این میان خرید دستگاه‌ تصفیه هوا موثرترین راهکار برای پاکسازی هوا خانه به شمار می‌روند. البته بازار دستگاه‌های تصفیه هوا، اقیانوسی بی‌انتها است و ممکن است در هنگام انتخاب یک دستگاه تصفیه هوا باچالش‌هایی رو به رو باشید. توصیه ما اینست که با توجه به ضرر‌هایی که دستگاه‌های ازن‌ساز و لامپ‌های UV دارند، حتما از دستگاهی استفاده کنید که از فیلتراسیون سه مرحله‌ای مبتنی بر فیلتر هپا و کربن‌اکتیو استفاده می‌کنند.

نکات مهم برای خرید دستگاه تصفیه هوا را بشناسید

برای خرید دستگاه تصفیه هوا چند نکته زیر را حتما بررسی کنید:

• همانطور که گفته شد حتما از دستگاهی استفاده کنید که با فیلترهای هپا و کربن اکتیو آلاینده‌های محیط را جذب خود می‌کند. دستگاه‌های خانگی که از لامپ UV و یا فیلترهای مشابه آن استفاده می‌کنند، ممکن است عوارضی را برای سلامتی بدن در بلند مدت ایجاد کنند. در دستگاه‌های تصفیه هوای برندهای بزرگ و صاحب نام مانند IQ Air هم از فیلتر هپا برای تصفیه هوا استفاده می‌شود. در محصولات برندهای متخصص بومی مثل دستگاه تصفیه هوا ایرانی نوجان هم تصفیه هوا با فیلتر هپا انجام می‌شود.
• حتما اندازه دستگاه را مورد بررسی قرار دهید. دستگاه‌های بسیار کوچک معمولا از فیلترهای بسیار کوچکی استفاده می‌کنند که ظرفیت پایینی دارند.
• دقت کنید که دستگاه تصفیه هوایی که انتخاب می‌کنید از فن باکیفیت و در عین حال کم صدا بهره ببرد.

   

از گیاهان آپارتمانی کمک بگیرید

از خانه خارج می‌شویم و به طبیعت می‌رویم تا در کنار گیاهان هم هوای تازه بیشتری دریافت کنیم و هم میزان استرسمان را تا حد ممکن کاهش دهیم. گیاهان آپارتمانی هم دقیقا همین کاربرد را دارند. هر چند که آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند همه آلاینده‌های موجود در خانه را پاکسازی کنند، اما وجود آن‌ها به فضای خانه کمک‌های زیادی می‌کند. گیاهان آپارتمانی را در مناطق مختلف خانه قرار دهید تا از توانایی تصفیه کیفیت هوا حداکثر بهره را ببرید از جمله محبوب‌ترین گیاهان تصفیه‌کننده آپارتمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گیاه عنکبوتی
• دراسنا
• پوتوس طلایی
• آرکا
• بامبو

 

 از روغن‌های گیاهی بهره ببرید

  برخی روغن‌ها خاصیت ضد باکتریایی دارند و می‌توانند جایگزین خوبی برای پاک کننده‌های شیمیایی باشند. روغن اکالیپتوس، میخک و گل محمدی مثال‌هایی از این روغن‌ها هستند که به علت توانایی کشتن ویروس‌ها و قارچ‌ها برای تصفیه هوای خانه استفاده می‌شوند. برای استفاده از این روغن‌ها فقط کافی است، چند قطره از آن‌ها را داخل یک ظرف با آب ولرم بریزید و آن ظرف را در اتاقی که وقت خود را در آن می‌گذرانید، قرار دهید یا با اضافه کردن آن‌ها به پاک‌کننده‌های خانگی‌تان به بهبود کیفیت هوای خانه‌ یا اتاق‌تان کمک کنید.

 

منشا تولید آلودگی را کنترل کنید

استفاده کمتر از وسایلی که آلاینده‌های شیمیایی کمتری تولید می‌کنند باعث می‌شود تا هوای تمیزتری را داشته باشید. برای مثال از منسوجاتی استفاده کنید که برچسب Low VOC (به معنای تولید کمتر آلاینده VOC) دارند. یا اگر دیوارهای خانه را به تازگی رنگ‌ کرده‌اید به دنبال راهکارهای مختلفی برای تصفیه و تهویه بهتر هوا در خانه باشید و به طور کلی منابع مختلف تولید‌کننده آلاینده‌ها را شناسایی کرده و به دنبال راهکاری برای رفع آن باشید.  

از پاک‌کننده‌های طبیعی استفاده کنید

استفاده دائمی از محصولات تمیزکننده شیمیایی متداول، بسیاری از مواد شیمیایی را وارد محیط خانه می‌کند. به جای این پاک‌کننده‌ها در صورت امکان از تمیزکننده طبیعی مثل سرکه سفید یا جوش شیرین استفاده کنید. مواد دیگری هم مثل پراکسید هیدروژن و نوشابه می‌توانند به پاکسازی سطوح بدون تولید آلاینده‌های شیمیایی بسیار، کمک کنند. برداشتن همین قدم‌های کوچک برای تغییر سبک زندگی می‌تواند تاثیرات بسیار مثبتی روی سلامتی ما داشته باشد. بنابراین حتما این کارهای کوچک را برای دیدن نتایج بزرگ جدی بگیرید.         متاسفانه امروزه تلاش‌های زیادی در سطح جهانی، صنعتی، و دولتی برای مهار شدت آلودگی هوا انجام نمی‌گیرد و بیشتر بار مسئولیت کاهش این معضل به روی دوش شهروندان است. جلوگیری از گرمایش جهانی مهم‌ترین‌ مبحثی است که دنیای امروز برای مقابله با آن در جنگ است و البته شاهد مجموعه‌ای از نوآوری‌ها و تجربیات با هدف ایجاد گزینه‌های جایگزین و غیر مرسوم برای کاهش آلاینده‌ها هستیم. آلودگی هوا یکی از آینه‌های بزرگ سبک زندگی نادرست انسان است و چالشی که ما باید بر آن غلبه کنیم، تا فردای بهتر بسازیم. نگاه بلند مدت برای حل این مسئله مثل نهادینه شدن عادت استفاده از حمل و نقل عمومی، دور کردن کارخانه‌‌ها از فضای شهری برای همیشه، جا افتادن فرهنگ کاشت نهال و به کارگیری سبک سالم در زندگی کمک زیادی به مقابله با این مشکل می‌کند. استفاده از دستگاه تصفیه‌ی هوا و ایجاد فضای گلخانه‌ای در محیط‌های بسته و صرفه جویی در مصرف انرژی می‌توانند راهکارهای کوتاه مدت مفیدی باشند. همه ما درباره زندگی نسل آینده مسئولیم.